Далай таарынычтардын, ушактардын, көралбастыктын,популисттиктин, жердештиктик, өң-тааныштыктын жана башка итчиликтердин булагы болуп келаткан «наам» деген каапырдын бу турмушта кереги жок эле дегенди айтып да, жазып да келатам. Мени колдогондор көп эле бар… Баса, мен дагы «Кыргыз республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер» деген наамды мурунку президент Роза Отунбаеванын колунан алгам. Алардан мурун: «Жок, мага анын кереги жок» деп чын дилден, ал наамга татыксызмын деген оюм жеңип баш тарта турган болдум эле, мени наамга көрсөткөндөр далай аргумент айтып тынчыткан болчу…
Наам берүү токтобойт экен, андай болгондон кийин ошол наам алгандардан айталы. Жаңы жыл алдында бир катар маданий жаатындагы адамдар наамдарды алышты. Азы чын эмгеги менен алса, көбү «аксагы менен жүз» эсебинде кетиптир.
«Кыргыз республикасынын эл акыны» деген наамды Кыялбек Урманбетов алыптыр. Дал ушул Кыялбек бул наамды эч кандай колдоочусуз жалаң гана таланты менен, чыгармачылык эмгеги, изденүүсү менен алды. Анын үстүнө бул жигитибиз көңүлүндө кири жок, бирөөнө зыян кылуу оюна келбеген улам азайып бараткан айкөл азаматтарыбыздын бири. Элдик акындар дал ушул Кыялбектей болуусу керек дейбиз да. Дал ушул тизмеде Козукеев Рахматилла деген жүрөт. Козукеев деген төкмө акын, эгерде кандай да болбосун наам бериш керек болсо, анда бул киши «Эр артист» дегенди алыш керек эле. Эстебес Турсуналиев, Тууганбай Абдиев, Замирбек Үсөнбаев деген чыгаан төкмөлөр «эл артисти» деген наамдуу болсо, анан Козукеев кайдан жүрүп «эл акын» болуп чыгат?! Ар нерсени бөлө билиш керек, ажырата билиш керек, көкмээленбей…
«Кыргыз республикасынын «Эл артисти» деген наамды Абдумомунов атындагы Кыргыз драма театрынын артисткасы Жумалиева Жумагүл деген алыптыр. Кудай сактай көр. Мында артистка барын билчү эмес элем, бир катар кишилерден сурасам билгендер жок экен. Анан кай жерден «эл артист» болуп чыга келген? Көрсө, бул айым Кыргызбай Осмоновдун өмүрдүк жары турбайбы! Аялына наамды ошол алып берүүгө «күч» жумшаган тура… Айта кетели, Кыргызбай Осмонов же мыкты солист болбоду же актер болбоду, болбосо жеп-ичпеген таза жетекчи боло алган жок. Калган кепти өзүңөр кенен улантып алсаңар болот… Айта кетели, Осмоновдун коррупциялык иштери жөнүндө Биздин Айбек Шамшыкеевде толгон материал бар, кезегинде окуйсуңар. Баса, бу балакет баскан Айбекте Султан Раев, Муктаалы Бектеналиев, Болот Осмонов, Курмангазы Исанаев, Керим Турапов сыяктуу биртоп коррупционерлер жөнүндө материалдар толтура. Кезеги келгенде берип турабыз…
«Кыргыз республикасынын Эл акыны» деген наамды Меңди Мамазаирова да алыптыр. Анын акындыгына караганда прозачы экениги белгилүү эле да. Мейли ыр жазса жазгандыр, бирок, «элдик» болуп кеткен ырларды жазганы негедир эсте жок… Чынчынына келгенде анын прозасы деле «элдик» наамын алганга жарап бере албайт.
Кызыгың кур эй, наам дегенди көрүнгөнү ала берет тура! Бүбайша Арстанбекова деген аял дагы «Кыргыз респуликасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер» деген наамды баса жыгылыптыр! Укканыма караганда бу аял азыр «Акыйкат» деген бир коомду башкарат экен. Тээ илгери раматылык Мелис Эшимканов Бакиевдерге каршы митинг уюштуруп, эски аянтка боз үй тигип жатканда ушул Арстанбекова деген ак жоолук салынган ончакты катынды ээрчитип Бакиевден колуңарды тарткыла дегенден тынбай айтып, ошол аянтта наркы-терки басып турган дейт, ал митингде жүргөн менин да чала-була эсиме түштү… Бакиев азыр кыргыз элинин душманы, аны колдогондор минтип наам алып жатат. Бул жагдайды эмне деп атайбыз, урматтуу бийликтегилер?! Эми Курманбек Бакиевге деле «Эл артист» деген наамды берип койгула, анткени, ал Ала-Тоо аянтында өзбек бийин “эзбеди” беле!
Кечээ эле ырдап чыккан Гүлжигит Калыков деген балабыз да «Эмгек сиңирген артист» болуптур. Кээ бирөөлөрдүн айтымында бу эмгеги сиңе элек балабыз маданият министри Түгөлбай Казаковдун «Жамгыр төктү» деген ырын ырдап, ошол эмгеги үчүн алды дешет. Түкөм жардам берген го… Ал наамды Калыковго караганда алда-канча эмгеги бар Токтобек Асаналиев деген жигитибизге бериш керек болчу. Бу жигиттин таланты, кудай аман койсо, далай сыйлык-наамдарды алат деп ишенели. Жаңы жылдык концерттерди Токтобектин ырлары менен толутурушту го!
Наам берүү токтобой турган соң куудулдардын эң улусу Келдибек Ниязовго деле «Эл артисти» деген наамды берип койсо болмок. Мен билгенден Кекебиз кенедейинен өкмөт кайда айдаса ошол жакта жүрдү, Оштун аптабына куйкаланды, Кенес-Анархай менен Ат-Башынын сууга тоңду. Миңдеген адамдардын батасын алды. «Эл артистигине» небак эле татыган Кекебиз, буюрса, токсондун жоон ортосуна чыгып- чыкпай ал наамды аларына ишенем…
Кудай берген кайталангыс үнү бар, жакшы баскан жолу бар Гүлзат Байзакова деген ырчыбыз Гүлмайрам Момушовадай, Зейнеп Шакеевадай болуп небак эле элдик ырчы болуп кеткен. Мына ушул кызыбызга бир наам берип койбоптур го. Биздин оюбузча, азыр Гүлзаттын үнүндөй үндү табыштын өзү тозок иш…
«Кыргыз Эл артисти» деген наамды Асылбек Өзүбеков небак алыш керек болчу!
Малик Аликеев, Салима Балтаева, Токтобүбү Черикчиева сыяктуу таланттарга наамды бериш керек болчу.
Ооба, бу наам деген балакетиң эки-экиден чабыштырып, душмандаштырып, касташтырып, коррупциялаштырып, далай итчиликтерди жасап жатат дебедикпи. Мына быйыл ыйман жылы болуп жатат дебатышат. Ушул ыйман жылында, чын эле ыймандуу болууга умтулсак, анда наам дегендерди алып салыш керек. Билгендер билет, наамдарды алып таштасак, улутубузга коркунуч туудуруп жаткан бир тоодой балээден кутулат элек.
Баратбай Аракеев